Άγιος Γεράσιμος - Ο θησαυρός της Κεφαλονιάς

αρχιμ. Φωτίου Γαβριελάτου, Ιεροκήρυκος Ι. Μητροπόλεως Κεφαλληνίας

«Ψηλά στου Αίνου την κορφή, που τ’ άστρο τρεμουλίζει

εκεί ξενιτεμένοι μου, στραφείτε με καημό,

και στο μεγάλο θησαυρό, που το βουνό στολίζει,

από μακράν να στείλετε προσκύνημα θερμό,

όπως θερμή κι αιώνιον ηθέλησε κι Εκείνος

να δώσει την αγάπη Του στην γη του Κεφαλλήνος».

Μολφέτας

Στην καρδιά της Κεφαλληνιακής γης, κάτω από το επιβλητικό βλέμμα του Μεγάλου Βουνού, του Αίνου, βρίσκεται η οινοφόρα λεκάνη των Ομαλών. Πήρε το όνομά της κατά πάσα πιθανότητα από Κρήτες που ήρθαν τα χρόνια τα παλιά στην Κεφαλονιά κι άφησαν μέσα σ’ όλα τα τοπωνύμιά τους κληρονομιά! Η κοιλάδα αυτή όμως, έμελε να γίνει ξακουστή ανά τον κόσμο από τον πολυταξιδεμένο ασκητή που αναζητούσε μια ζωή στερημένη μεν, αλλά και ασυμβίβαστη, απελευθερωμένη από εχέγγυα και ατομικές εξασφαλίσεις.

Η αδιάκοπη τάση φυγής του, το οδοιπορικό του προς την αυτογνωσία τον οδήγησε στα σημαντικότερα μέρη της Ορθοδοξίας. Ρακένδυτος, αβοήθητος, πολλές φορές κυνηγημένος από τον φθόνο των ανθρώπων, ακολουθούσε τον άνεμο προσμένοντας ένα σημάδι εξ ουρανού για να σταματήσει την περιπλάνησή του. Και τελικά το βρήκε στην Κεφαλονιά. Στην κοιλάδα των Ομαλών, Αυτός, ο εκ πεποιθήσεως ανέστιος, ο εκ φύσεως πλάνητας, βρήκε τον προορισμό Του, όπως φάνηκε στην πορεία του χρόνου, και οι ανήσυχοι και «δύστροποι» Κεφαλονίτες του κάλυψαν το κενό της ψυχής Του.

Ο 16ος αιώνας είναι αυτός που σημαδεύει έντονα την ιστορία της Ελλάδος μέσα από δύο μεγάλους άξονες, αυτόν της Τουρκοκρατίας και αυτόν της Ενετοκρατίας. Στην πρώτη περίπτωση, οι υπόδουλοι Έλληνες στέναζαν και υπέφερε κάτω από το σπαθί του Τούρκου δυνάστη, πληρώνοντας υψηλό φόρο αίματος. Στη δεύτερη περίπτωση οι Ενετοί στα Επτάνησα και σε άλλα νησιά που είχαν υπό την κατοχή τους ασκούσαν ασφυκτικές πιέσεις στους Έλληνες, με αποτέλεσμα οι κάτοικοι αρχικά να μην μπορούν να αντιδράσουν αλλά στη μεγαλύτερη μάζα τους να ακολουθούν το άρμα του δυνάστη Ενετού.

Πολλοί ήταν αυτοί που δεν μπόρεσαν να αντέξουν την ξένη υποδούλωση και πέρασαν μέσω των Επτανήσων στην Ευρώπη, κυρίως στην Ιταλία, και κατέθεσαν το δικό τους πολιτισμό, με αποτέλεσμα να γονιμοποιήσουν ευρύτερα τη δυτική σκέψη και κουλτούρα και να γεννηθεί μια πολιτιστική Αναγέννηση.

Είναι εντυπωσιακό πως η Θεία Πρόνοια, τις δύσκολες αυτές στιγμές για το γένος μας, αποστέλλει μια σωρεία αγίων μορφών, δασκάλων και μαρτύρων της πίστεως και της Ορθοδοξίας για να κρατήσουν ανεβασμένο το ηθικό του απογοητευμένου Έλληνα και άσβεστη την φλόγα της πίστεώς του. Έτσι και στην Κεφαλονιά αλλά και στην Ζάκυνθο, που γεφύρωναν την Ανατολή και τη Δύση, «παρουσιάζονται» οι άγιοι Γεράσιμος και Διονύσιος. Είναι δε αξιοπερίεργο πώς κατάφεραν να επιβληθούν, αντιμετωπίζοντας το ισχυρό καθολικό δόγμα των κατακτητών Ενετών που δεν έβλεπε με καλό μάτι κάθε τι Ορθόδοξο, άρα και ανατρεπτικό.

Στην περίπτωση της Κεφαλληνίας, που η γεωγραφική της θέση ήταν κομβική για τους σκοπούς των Ενετών, παρουσιάζεται μέσα στο κέντρο του νησιού ένας ταπεινός καλόγερος από την Πελοπόννησο, ο οποίος κατάφερε με το πρώτο να συγκλονίσει και να συγκεντρώσει γύρω του τα πλήθη των απογοητευμένων Κεφαλλήνων. Η Κεφαλληνία καταξιώθηκε από την Χάρη του Θεού να γίνει «πατρίδα» του Αγίου Γερασίμου. Είναι μάλιστα αξιοπρόσεκτο, ότι ο Άγιος συνδέθηκε τόσο πολύ μαζί της, που μολονότι γι’ αυτήν «ξένος» -όπως χαρακτηρίζεται σε τοπικό έγγραφο του 16ου αιώνος- η Κεφαλληνία και ο Άγιός της να είναι πια συνδεδεμένοι αχώριστα μεταξύ τους και αδιαίρετα, σε σημείο που να μη νοείται το ένα χωρίς το άλλο. Όταν λοιπόν ο Κεφαλονίτης λέγει, τόσο συχνά, το «Άγιέ μου», δεν αποθέτει μόνο τον πόνο και τις ελπίδες του στον Άγιο Γεράσιμο, αλλά και μαρτυρεί την ταύτιση του με τον «Ξένον», που έγινε όμως ο πρώτος και σημαντικότερος Κεφαλονίτης στους αιώνες.

Μορφή ευγενική, γλυκιά και γαλήνια, με ματιά γεμάτη αναζήτηση, και με μια κλίση του σώματος του προς τα μέσα, καταφέρνει να σταθεί στο δύσκολο νησί μας και μάλιστα να γίνει γρήγορα αποδεκτός από τον «δύστροπο» λαό του, μέσα από κοινή πορεία και αγώνες.

Το αρχοντόπουλο από τα Τρίκαλα Κορινθίας, ο πολυταξιδεμένος, ο ασκητής, που την ημέρα έσκαβε τα χωράφια και πάλευε να ανοίξει πηγάδια και να κρατήσει το νερό στην άνυδρη και άγονη κοιλάδα των Ομαλών και το βράδυ βλέποντας τα αστέρια μέσα στο ασκητήριο –πηγάδι του προσευχόταν δαμάζοντας το είναι του από όλα εκείνα που κάνουν τον άνθρωπο άπληστο, μας υπέδειξε την ανάδειξη και την αξιοποίηση της γης με την καλλιέργειά της, την δενδροφύτευση (τα πλατάνια του Αγίου) και προπαντώς την σκληρή δουλειά.

Ο ουρανοπολίτης, το μυρίπνοον άνθος του παραδείσου, το πάνχρυσο στόμα που εδώ και τόσους αιώνες αποδεικνύει στην πράξη ότι «ζεί Κύριος ο Θεός ημών». Ο ασκητής των Ομαλών, ο Αφέντης και προστάτης των Κεφαλλήνων όπου γης, που ημέρευε τις ψυχές των ταραγμένων από κακό πνεύμα και από ανθρώπινα πάθη.

Που ακολούθησε την οδό της ασκήσεως «την στενή και τεθλιμμένη» όπου μιμήθηκε τους μεγάλους ασκητάς και η καρδιά του φλεγόταν και διψούσε για την αγάπη του Θεού. Σφυρηλάτησε τον εγωισμό του μέσα στο αμόνι της ταπείνωσης και το προσωπικό του θέλημα έγινε η απόλυτη αποδοχή του θελήματος του Θεού.

Δεν ασχολήθηκε ποτέ με το φαίνεσθαι των ανθρώπων αλλά με το βαθύτερο είναι, το είναι που είναι ο πραγματικός καθρέπτης της ψυχής και χρήζει πνευματικής θεραπείας, που όμως αποτελεί πολυτιμότερη αξία. Μέσα από αυτήν την πάλη βγήκε νικητής, στεφανωμένος αθλητής και στέκεται ενώπιον μας για να μας δείξει την ματαιότητα της ύλης έναντι των ουρανίων αγαθών, το διαβολικό ψέμα έναντι της αληθείας του Χριστού.

Η αφθαρσία του έρχεται σε πλήρη αντίθεση με τους φυσικούς νόμους και στέκεται όρθιος σε πείσμα στην φθορά του χρόνου, διότι «όπου βούλεται Θεός νικάται φύσεως τάξις». Τα σώματα των Αγίων υπάρχουν λόγω της ενικούσης χάριτος του Θεού είναι ζωντανά, γι’ αυτό θαυματουργούν, ευωδιάζουν και χαρίζουν στους πιστούς τους καρπούς του Παναγίου Πνεύματος.

Ο Άγιος Γεράσιμος γεννήθηκε στα Τρίκαλα της Κορινθίας το 1509. Ο πατέρας του ονομάζονταν Δημήτριος και η μητέρα του Καλή. Ο πατέρας του ανήκε στην βυζαντινή αριστοκρατία, στη μεγάλη οικογένεια των Νοταράδων. Θείος του ο Λουκάς Νοταράς, ο τελευταίος πρωθυπουργός (Μέγας Δούκας) του Βυζαντίου και συγγενής με τον Κωνσταντίνο Παλαιολόγο. 

 Ο Άγιος Γεράσιμος στα 20 του χρόνια φλεγόμενος από θεϊκώ έρωτι, αφήνει την άνεση του αρχοντικού των Νοταράδων και ξεκινά την προσωπική του πορεία και αναζήτηση. Εικοσιέξι ολόκληρα χρόνια αναζητούσε την τελείωσή του, από τη Ζάκυνθο στο Μέγα Σπήλαιο και τα Μετέωρα, κι απ’ τον Όσιο Λουκά Βοιωτίας ως τις Μονές της Θεσσαλονίκης, την Κωνσταντινούπολη, το Άγιον Όρος όπου εκάρη μοναχός, τους Άγιους Τόπους όπου έλαβε το ιερατικό αξίωμα, τη Συρία, τη Δαμασκό, το Σινά, την Αντιόχεια, την Αλεξάνδρεια και την έρημο της Θηβαΐδας την Κρήτη και ξανά στη Ζάκυνθο. Μετά από αυτή την πνευματική οδοιπορία, εμπλουτισμένος με θεϊκή εμπειρία και γνώση ασκητική το 1555 αποφασίζει να πάει και στην Κεφαλονιά.

Ασκητεύει πάλι σε σπήλαιο, κοντά στο Αργοστόλι για 5 χρόνια και 11 μήνες, οπότε αποφασίζει να εγκατασταθεί σε πιο απομακρυσμένη περιοχή, στην άγονη κοιλάδα των Ομαλών στους πρόποδες του Αίνου όπου και ανακαίνισε το ξωκκλήσι της Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Το εκκλησάκι αυτό με την γύρω περιοχή του το παραχώρησε ο ιερέας Γεώργιος Βάλσαμος, ο οποίος όμως αργότερα μετάνιωσε και έσυρε τον Άγιο στα δικαστήρια, όπου όμως δικαιώθηκε ο Άγιος. Ξανάχτισε τον ετοιμόρροπο Ναό και πρόσθεσε γύρω πολλά κελιά, γιατί πολλοί κάτοικοι του νησιού βλέποντας την Αγία του ζωή εμπιστεύονταν σε αυτόν τις θυγατέρες τους για να γίνουν Μοναχές. Στην αρχή συγκεντρώθηκαν 25 Μοναχές, αργότερα περισσότερες, από τις πιο πλούσιες οικογένειες του νησιού. Τη γυναικεία αυτή Μονή ονόμασε «Νέα Ιερουσαλήμ» με την άδεια και την ευλογία του επίσκοπου του νησιού Παχώμιου Μακρή, εδραιώνοντας έτσι τον γυναικείο Μοναχισμό στο νησί. Μετά από αίτηση του το Πατριαρχείο θέτει την Μονή υπό την υψηλή του προστασία. Εκεί αρχίζουν να συρρέουν οι πιστοί για να ακούσουν τη διδασκαλία του. Χαρακτηριστική είναι η φράση του Αγίου με την οποία νουθετούσε έως εσχάτου αναπνοής: "ΤΕΚΝΙΑ ΕΙΡΗΝΕΥΕΤΕ ΕΝ ΕΑΥΤΟΙΣ ΚΑΙ ΜΗ ΤΑ ΥΨΗΛΑ ΦΡΟΝΕΙΤΕ".

Ο Άγιος Γεράσιμος αφού έζησε ασκητικά στην κυριολεξία «εν σπηλαίοις και ταις οπαίς της γης» (Εβρ. ια' 38), εκοιμήθη οσιακά στις 15 Αυγούστου 1579. Οι ιερείς ντύνουν τον Άγιο με τα άμφια τα οποία φέρει μέχρι σήμερα και μετά από κατανυχτική εξόδιο ακολουθία στην οποία χοροστάτησε ο Επίσκοπος Κεφαλληνίας Φιλόθεος ο Λοβέρδος, ενταφιάζουν το σώμα Του δίπλα και μέσα στον νότιο τοίχο του Ναού.

Μετά από δυο χρόνια, οι Μοναχές της Μονής έβλεπαν συχνά στον ύπνο τους τον Άγιο και αναγκάστηκαν να το αναφέρουν στον Πατριάρχη Κων/πόλεως ο οποίος έδωσε άδεια εκταφής του. Το σώμα Του βρέθηκε ευωδιάζον και άφθαρτο, όπως ακριβώς είναι σήμερα. Το ίδιο ανέπαφα ήταν και τα άμφιά Του. Η πρώτη ανακομιδή του σώματος του Αγίου Γεράσιμου έγινε 2 χρόνια και 2 μήνες μετά την κοίμηση Του, στις 20 Οκτωβρίου του 1581, με παριστάμενο τον πατριαρχικό έξαρχο Γαβριήλ Σεβήρο. Οι Ενετοί όμως θορυβημένοι από την αφθαρσία του σώματος Του, ζήτησαν να ταφεί ξανά, ώστε να συμπληρωθούν τα 3 χρόνια. Η δεύτερη ανακομιδή έγινε την 20η Οκτωβρίου 1582 όπου και πάλι ευρέθη ανέπαφο από την φθορά του χρόνου.

Γι’ αυτό το λόγο θεσπίστηκε η κυριώνυμος εορτή του Άγιου Γεράσιμου στις 20 Οκτωβρίου και όχι στις 15 Αυγούστου.

Αργότερα όμως οι χριστιανοί γιόρταζαν τη μνήμη του και στην κοίμηση του, όχι όμως στις 15 για να μην επισκιαστεί η κοίμηση της Παναγίας, αλλά στις 16 Αυγούστου. Ανακηρύχθηκε Άγιος από το Πατριαρχείο το 1622. Ο Άγιος Γεράσιμος ονομάστηκε «νέος ασκητής» για να τον ξεχωρίζουν από τον άγιο Γεράσιμο τον Ιορδανίτη. Μεταξύ άλλων ό μεγάλος ασκητής Γεράσιμος ο εν Κεφαλληνία έχει τα σκήπτρα εκδιώξεως των δαιμόνων από ανθρώπους, πού είναι υπό μερική ή ολική σατανική κατοχή.

Το σκήνωμα του Άγιου Γεράσιμου έμεινε ως εκ θαύματος άφθαρτο διά μέσου των αιώνων μέχρι σήμερα. Είναι ένα από τα τρία άφθορα λείψανα στο Ιόνιο, του Αγίου Σπυρίδωνα, του Αγίου Γερασίμου και του Αγίου Διονυσίου. Το ιερό του λείψανο παραμένει άφθαρτο και ευωδιάζον προς προσκύνηση και αγιασμό των πιστών, ενδεδυμένο με τα άμφια της ταφής του και εκτίθεται προς προσκύνηση μέσα σε τζαμένια λειψανοθήκη που ενσωματώνεται σε μεγαλύτερη ασημένια περίτεχνη λάρνακα, η οποία είναι τοποθετημένη πάνω από τον τάφο του Αγίου.

Μέσα στο Ναό υπάρχει η είσοδος για το σπήλαιο που ασκήτευε ο Άγιος, την «Σκήτη», στην οποία μπορεί να περιηγηθεί ο επισκέπτης. Το σπήλαιο διαθέτει δύο χώρους και σε αυτό κατεβαίνει κανείς από σκάλα 3 μέτρων, συμβαίνει δε ένα παράξενο φαινόμενο, η τρύπα που ενώνει τους δύο χώρους ενώ είναι πολύ στενή επιτρέπει την είσοδο σε όλους τους επισκέπτες ανεξαρτήτως διαστάσεων, αλλά και δεν τους λερώνει παρά το ότι είναι λασπώδης. Στη Μονή επίσης υπάρχουν τρία μεγάλα πλατάνια που φύτεψε ο Άγιος, τα 3 μεγάλα πηγάδια και τα 37 μικρότερα, που άνοιξε ο Άγιος με τα χέρια του και τα δύο αλώνια που έχτισε, στα οποία εργαζόταν για να εξασφαλίσει τα αναγκαία στη Μονή.

Κάθε έτος και στις δύο γιορτές του το σκήνωμά του μεταφέρεται με πομπή, 500 περίπου μέτρα από την εκκλησία ως έναν μεγάλο πλάτανο όπου βρίσκεται ένα πηγάδι που το έσκαψε ο ίδιος. 

Σαν ήλιο βλέπει ο λαϊκός ποιητής τον Άγιο να βγαίνει από το Ναό του και να φωτίζει το βουνόκλειστο χώρο της κοιλάδας.

"Ως ήλιος Γεράσιμε εκ του ναού σου βγαίνεις,

και με τους αγγέλους τ' ουρανού στα ύψη ανεβαίνεις".

Στο χώρο τούτο νοιώθει ευχαριστημένος, αφού ο ίδιος τον διάλεξε από τόσους άλλους που περιόδευσε. Στη Λιτανεία στη μέση Εκείνος, σηκωμένος στα χέρια ψηλά, σεμνός, άφθαρτος, στητός, στ' άφθαρτα ιερατικά του άμφια τα παλιά, που ο τάφος, όπως και το σώμα του, δεν τα έλιωσε. Το διάβα του ως τον πλάτανο είναι χαρά και ευλογία, η έξοδος του Αφέντη στα υποστατικά του. Θ' αναπαυτεί στο πηγάδι που ο ίδιος άνοιξε, κάτω από τη σκιά του πλατάνου, στα αιώνια σημάδια του που λέει κι ο τοπικός ποιητής

"πλάτανο πενταδάκτυλο και με βαθύ πηγάδι,

μας άφησες Γεράσιμε αιώνιο σημάδι".

Το νερό του πηγαδιού θα ξεχειλίσει και τα φύλλα του πλατάνου θα θροΐσουν για να χαιρετίσουν τον Αφέντη.

Βγήκε ο Άγιος; τί ώρα βγαίνει ο Άγιος; ρωτάει ο Κεφαλονίτης. Έτσι απλά, δυνατά, παραστατικά και θεολογικά. Δεν τον βγάνουν, βγαίνει, είναι ζωντανός, άφθαρτος αιώνες τώρα, κινείται, δρα και προπαντός εισακούει τις παρακλήσεις των πιστών του:

"παντού σκορπάς παρηγοριά χαρά και ευφροσύνη,

και αοράτως χορηγείς την ελεημοσύνη".

Θα περάσει από τα 40 πηγάδια που ο ίδιος άνοιξε, από τ' Αλώνια του, τον κάμπο του, "ο Αγρότης των Ομαλών", κατά τον μακαρίτη Τρίτση, είναι πια αναπαμένος ανάμεσα στους Κεφαλονίτες του και μας κοιτά πατρικά και στοργικά μέσα από την περίτεχνη λάρνακά του. Εδώ στο χώρο που δούλευε τη σοδειά θα ακουστεί δέηση "υπέρ ευφορίας των καρπών της γης και καιρών ειρηνικών" και με τα ωραία εξαποστειλάρια "ο σύλλογος Μοναζόντων των Ιερέων ο χορός και η πληθύς Φιλεόρτων" θα επιστρέψει στη βάση του, στη "μικρή" Εκκλησία του, περιμένοντας τον προσκυνητή να εναποθέσει σ’ Αυτόν τα βάρη, τις αγωνίες και τις λύπες του, μα και τις ευχαριστίες του.

Ο Θείος Γεράσιμος, ο πολύτιμος θησαυρός της Κεφαλληνίας, μας προσκαλεί στον λιτανικό του περίπατο προς τον πλάτανο κάθε χρόνο ανήμερα στη γιορτή του, και μας μαθαίνει ότι κι αν έλθουν χρόνοι χαλεποί και δύσκολοι, με όπλο τη βαθιά μας πίστη θα βρεθούμε τελικά και πάλι νικητές.

πηγή:agiosharalabos