ΕΡΓΟ ''ΤΟ ΚΡΥΦΟ ΣΧΟΛΕΙΟ'' ΑΠΟ ΤΗΝ ΘΕΟΛΟΓΙΚΗ ΠΙΝΑΚΟΘΗΚΗ ΤΗΣ Ι.Μ.Μ.ΜΕΤΕΩΡΟΥ
Η
εκκλησία και τα μοναστήρια δεν βοήθησαν τον υπόδουλο Ελληνισμό μόνο με
τη συμμετοχή ή και με τον πρωταγωνιστικό τους ρόλο στις απελευθερωτικές
εξεγέρσεις του Έθνους, καθώς και με τη γενναιόδωρη προσφορά πυρομαχικών,
πολεμοφοδίων για τον αγώνα και άλλων υλικών αγαθών, όπως χρημάτων κα
τροφίμων.
Διατήρησαν, πάνω από όλα, ζωντανή την
Ελληνική γλώσσα και παιδεία, κύρια συστατικά στοιχεία της εθνικής
συνείδησης και ταυτότητας του Έλληνα και της αδιάσπαστης ιστορικής
συνέχειας του Ελληνισμού. Υπήρξαν ανέκαθεν κέντρα Παιδείας και
Ελευθερίας, πνευματικές κολυμβήθρες αναβαπτισμού του Γένους στις
ελληνορθόδοξες παραδόσεις του.
Έτσι, στις επαρχιακές πόλεις, στα χωριά,
στην ελληνική ύπαιθρο, όπου δεν υπήρχαν και δεν λειτουργούσαν
οργανωμένα σχολεία ή και ο τοπικός Τούρκος βεζύρης εμπόδιζε τη
λειτουργία τους, ο ανώνυμος και απλοϊκός παπάς του χωριού ή καλόγερος
του πλησιέστερου μοναστηριού......
συγκέντρωνε, το βράδυ κυρίως, τα μικρά
Ελληνόπουλα στις θολοσκέπαστες εκκλησίες και στους νάρθηκες τους, και
κάτω από το τρεμοσβήνον φως του καντηλιού, την ευωδία του λιβανωτού και
το προστατευτικό και στοργικό βλέμμα της Παναγίας της κυρά-Δέσποινας,
του Χριστού και των Αγίων, τους μάθαινε τα στοιχειώδη γράμματα, δάσκαλος
αυτός χωρίς τίτλους ηχηρούς και διπλώματα, αλλά με ζέση ψυχής και φλόγα
καρδιάς. Τα ιερά βιβλία της Εκκλησίας, το Ψαλτήρι, το Οκτωήχι και
Ωρολόγι χρησιμοποιούνταν ως σχολικά αναγνώσματα. Κυρίως, όμως, ο παπάς ή
ο καλόγηρος δάσκαλος στερέωνε και καλλιεργούσε στις τρυφερές ψυχές των
Ελληνοπαίδων απαρασάλευτη και ακλόνητη την πίστη στην Ορθοδοξία και στις
παραδόσεις του Γένους και ακοίμητο τον πόθο της Λευτεριάς και τη
βεβαιότητα ανάστασης της σκλαβωμένης πατρίδας.
Αλλά και όλοι οι δάσκαλοι των μεγάλων και αναγνωρισμένων σχολείων του 17ου, 18ου και 19ου
αιώνα, οι Διδάσκαλοι του Γένους όπως δίκαια αποκλήθηκαν ήσαν ιερωμένοι
(ιεροδιάκονοι και αρχιμανδρίτες), άνθρωποι φωτισμένοι και προοδευτικοί
με πλατειά και σύγχρονη για την εποχή τους μόρφωση. Τους μνημονεύουμε
απλώς: Θεόφιλος Κορυδαλλεύς, Μελέτιος (κατά κόσμον Μιχαήλ Μήτρου)
μητροπολίτης Αθηνών, Μεθόδιος Ανθρακίτης, Δοσίθεος Ιεροσολύμων, άγιος
Ευγένιος Γιαννούλης ο Αιτωλός, Αναστάσιος Γόρδιος, Νικηφόρος Θεοτόκης,
Ευγένιος Βούλγαρις, ο εθνομάρτυς Δωρόθεος Πρώϊος, άγιος Αθανάσιος
Πάριος, Βενιαμίν Λέσβιος, Νεόφυτος Βάμβας, Νεόφυτος Δούκας, ο φλογερός
εθνεγέρτης Άνθιμος Γαζής, Γρηγόριος Κωνσταντάς, Κωνσταντίνος Οικονόμος ο
εξ Οικονόμων κ.π.ά.
Για τη γενικότερη, πολύπλευρη και μεγάλη
προσφορά της Εκκλησίας και του κλήρου στο Γένος, κατά τους χαλεπούς
χρόνους της μακραίωνης τουρκικής δουλείας και τον τιτάνιο Αγώνα του
1821, ο Φωτάκος πάλι σημειώνει χαρακτηριστικά στα Απομνημονεύματά του:
«Ο Ελληνικός κλήρος ήτο προωρισμένος
άνωθεν δια να ευρεθή τόσον φιλόπατρις και να σώση ολόκληρον το Έθνος,
Διότι, άμα η Βυζαντινή Αυτοκρατορίας εχάθη, ο κλήρος εδέχθη την
κηδεμονίαν έθνους απροστάτευτου και μη έχοντος άλλο στήριγμα και άλλην
παρηγορίαν ειμή μόνον την Θρησκείαν. Ο κλήρος εσυμβούλευε και ενουθέτει
το απηλπισμένον Έθνος την καρτερίαν και την υπομονήν. Ο λαός εις την
θρησκείαν του εύρισκε την ανάπαυσιν του, υποφέρων όλα τα δεινά της
τυραννίας μαζί με τον κλήρο του. Κατά την Επανάστασιν πρώτος ο κλήρος
εφάνη εις τον αγώνα, με τον σταυρό και με την σπάθην εις τας χείρας, δια
να σώση το πλανεμένον ποίμνιον και να οδηγήσει αυτό εις την Ελευθερίαν
του φυσικώς, πολιτικώς και θρησκευτικώς. Αυτός εφύλαξεν τα γράμματα και
την γλώσσαν… Μόνοι των οι Έλληνες εφρόντιζαν δια την παιδείαν, η οποία
εσυνίστατο εις το να μαθαίνουν τα κοινά γράμματα και ολίγην αριθμητική
ακανόνιστον. Εν ελλείψει δε διδασκάλου, ο ιερεύς εφρόντιζε περί τούτου.
Όλα αυτά έγιναν εν τω σκότει και προφυλακτά από τους Τούρκους» (Φωτάκου,
Απομνημονεύματα, ό.π.τόμ.Α’.σ.63,74).
Σχετικά με τη συμβολή της Εκκλησίας και
των μοναστηριών στην παιδεία του Έθνους, θα πρέπει να σημειωθεί ότι στις
μοναστηριακές βιβλιοθήκες θησαυρίζονται, σε μεγάλο αριθμό και τα
χειρόγραφα «Μαθηματάρια», σχολικά εγχειρίδια διδασκαλίας αρχαίων και
εκκλησιαστικών συγγραφέων (Ομήρου, Πλάτωνος, Ξενοφώντος, Ισοκράτους,
Γρηγορίου Θεολόγου, Ιωάννου Χρυσοστόμου, Λιβανίου, Συνεσίου Κυρρήνης
κ.ά.) με διάστιχη ερμηνεία στη νεοελληνική της εποχής.
Από το βιβλίο του Δημητρίου Ζ. Σοφιανού ‘’Ορθοδοξία και Ελληνισμός’’ της Ιεράς Μονής Μεγάλου Μετεώρου, 2007
πηγή agiameteora.