Η βιογραφία μίας από τις σημαντικότερες βασίλισσες της Κύπρου που
θέλησε με κάθε τρόπο να διαφυλάξει την ελληνική πολιτιστική παράδοση στο
νησί και να αποκαταστήσει το κύρος και τη δράση της Ορθόδοξης
Εκκλησίας, η οποία υφίστατο κακουχίες από τη Λατινική Εκκλησία, ούσα η
Κύπρος στα χέρια των Φράγκων.
Όπως προδίδει και το επώνυμό της, η Ελένη Παλαιολογίνα ήταν απόγονος
του τελευταίου αυτοκράτορα της Κωνσταντινούπολης Κωνσταντίνου
Παλαιολόγου. Γεννήθηκε το 1428 και ο πατέρας της ήταν ο Θεόδωρος Β΄ που
ήταν δεσπότης του Μοριά. Ούσα πριγκίπισσα, το 1441 παντρεύτηκε τον
Φράγκο βασιλιά της Κύπρου Ιωάννη Β΄ στην εκκλησία της Αγίας Σοφίας στη
Λευκωσία (σήμερα Σελιμιγιέ τζαμί) και έγινε βασίλισσα της Κύπρου......
Ευρεία
μόρφωση, διαύγεια πνεύματος, σύνεση, αποφασιστικότητα και
ενεργητικότητα είναι μερικά από τα στοιχεία που χαρακτηρίζουν την
προσωπικότητά της.
Κωνσταντίνος Παλαιολόγος
Ο ευρηματικός της χαρακτήρας και τα φιλορθόδοξά της αισθήματα, την
παρακίνησαν να προστατεύσει τα συμφέροντα της ορθόδοξης Εκκλησίας της
Κύπρου που επί καιρώ Φραγκοκρατίας υφίστατο πολλούς περιορισμούς με
αποτέλεσμα το ποίμνιό της να υποφέρει τα πάνδεινα. Προστάτευσε με
περίσσιο θάρρος τον ελληνισμό και αποκατέστησε τα δικαιώματα του
ορθόδοξου κλήρου. Ο πάπας Αλέξανδρος Δ΄ αφαίρεσε, σύμφωνα με την Κύπρια
Διάταξη του 1260, το δικαίωμα της Ορθόδοξης Εκκλησίας να εισπράττει τον
φόρο της δεκάτης ο οποίος ακολούθως έπεσε στα χέρια της Λατινικής
Εκκλησίας. Η Παλαιολογίνα, όμως, ανακάλεσε τον συγκεκριμένο νόμο
δίνοντας και πάλι πνοή στην Ορθόδοξη Εκκλησία.
Ιδιαίτερη σημαντική για τη διατήρηση της πολιτιστικής και εθνικής ταυτότητας του νησιού κρίνεται η προσπάθειά της για καθιέρωση της κυπριακής ελληνικής διαλέκτου ως επίσημης γλώσσας.
Συνεχίζοντας το έργο της, η Ελένη Παλαιολογίνα έκτισε γύρω στο 1450 την πασίγνωστη εκκλησία της Παναγίας Χρυσαλινιώτισσας στη Λευκωσία την οποία και παρέδωσε στους ορθόδοξους χριστιανούς της πρωτεύουσας. Με την άλωση της Πόλης από τους Οθωμανούς το 1453, η Ελένη συνέχισε το έργο της εκκλησίας κρύβοντας μοναχούς πρόσφυγες στη Μονή του Αγίου Γεωργίου των Μαγγάνων που βρισκόταν ανατολικά της Λευκωσίας – η Μονή κατεδαφίστηκε από τους Βενετούς έναν αιώνα μετά για την οικοδόμηση οχυρωματικών έργων στην πόλη.
H Ελένη Παλαιολογίνα με τις κόρες της.
Λέγεται ότι βοήθησε ένα πλήθος προσφύγων που αποτελούνταν, εκτός από
μοναχούς, από λόγιους και άλλους Έλληνες, διοχετεύοντάς τους και σε
άλλα μοναστήρια ή μέρη της Κύπρου. Η κάθοδος τέτοιων λογίων στο νησί
βοήθησε στην εξύψωση του τοπικού πολιτιστικού επιπέδου εφόσον διαδόθηκαν
και αντιγράφηκαν πολλά ελληνικά χειρόγραφα.
Η Ελένη Παλαιολογίνα πέθανε στη Λευκωσία στις 11 Απρίλη του 1458 σε ηλικία μόλις 30 ετών και θάφτηκε στην εκκλησία του Αγίου Δομινίκου. Το κενό και τη δράση που άφησε πίσω της θέλησε να συνεχίσει η κόρη της Καρλόττα, που στάθηκε στο πλάι του ελληνορθόδοξου ποιμνίου της Κύπρου φανερώνοντας ακράδαντα ότι είχε την ίδια φλογερή προσωπικότητα με τη μητέρα της.
Η Ελένη Παλαιολογίνα πέθανε στη Λευκωσία στις 11 Απρίλη του 1458 σε ηλικία μόλις 30 ετών και θάφτηκε στην εκκλησία του Αγίου Δομινίκου. Το κενό και τη δράση που άφησε πίσω της θέλησε να συνεχίσει η κόρη της Καρλόττα, που στάθηκε στο πλάι του ελληνορθόδοξου ποιμνίου της Κύπρου φανερώνοντας ακράδαντα ότι είχε την ίδια φλογερή προσωπικότητα με τη μητέρα της.
Γιώργος Γεωργίου
Υποψήφιος Διδάκτωρ Επιστημών Αγωγής/Γλωσσολογίας Πανεπιστημίου Κύπρου