Τετάρτη 20 Ιουνίου 2012

Σὰν σήμερα ἔγινε ἡ καταστροφὴ τῶν Ψαρῶν

Κατ τ τέταρτο τος τς θνικς Παλιγγενεσίας, σουλτάνος Μαχμοτ βρισκόταν σ δυναμία να καταστείλει τν παναστάση κα ζήτησε τ βοήθει το ποτελος το Μεχμτ λ Πσα τς Αγύπτου. Τ Μάρτιο το 1824 συνήφθη μεταξ τν δύο νδρν συμφωνία, μ τν ποία Μεχμτ λ δεχόταν να συμπράξει, π τν ρο να το παραχωρηθε Κρήτη, Κύπρος κα να διορισθε θετς γιος τομπραήμ, διοικητς τς Πελοποννήσου. Τν δια ρα, ο λληνικς δυνάμεις, ερισκόμενες στ δίνη του Εμφυλίου Πολέμου, εχαν φθαρε κα ποσυντονισθε.

Ο Τουρκοαιγύπτιοι διδαν πρωταρχικ σημασία στις κατ θάλασσα πιχειρήσεις, γιατ ν δεν καταστρεφόταν λληνικς στόλος κα δεν ξουδετερώνονταν ο ναυτικς βάσεις τν λλήνων, δεν θ ταν δυνατ να εδοκιμήσουν ο κατ ξηρ προσπάθειες τούς. ποφασίσθηκε, λοιπόν, αγυπτιακς στόλος π τν περιβόητο Χουσεΐν να προσβάλλει τν Κάσο κα τουρκικς π τν Χοσρφ Πσα τ Ψαρά.
Τ Ψαρά, να μικρ νησ στα βορειοδυτικ τς Χίου, εχε σπουδαία θαλασσιν παραδοση κα ταν τρίτη ναυτικ δύναμη τς λλάδας, μετ τν δρα κα τς Σπέτσες, με....
 νομαστος πυρπολητές, πως Παπανικολής,  Κανάρης κα Πιπίνος. Χοσρφ εχε ντολ π τν σουλτάνο να ξαφανίσει π προσώπου γς τ Ψαρά, πο τόσα προβλήματα δημιουργοσαν στον δυσκίνητο τουρκικ στόλο.
Τ πρω της 20ης ουνιου ο τουρκικς στόλος πέπλευσε π τ Σίγρι Μυτιλήνης μ προορισμ τ Ψαρά. πετελετο π 176 πλοα (πολεμικ κα φορτηγ) κα 12 χιλιάδες νδρες (τούρκους κα τουρκαλβανούς). τουρκικ ρμάδα φθασε στον βαθ ρμίσκο Κάναλος, στ βορειοδυτικ πλευρ το νησιού, τ πογεμα τς δίας μέρας. Τ στιγμ κείν, ρχισε μί κ τν πλέον δραματικν δοκιμασιν το γνα τς νεξαρτησίας. πειτα π σχυρ κανιοβολισμό, ο Τούρκοι πέτυχαν τν ποβάσ τν γημάτων τούς.
Ο κάτοικοι το νησιο νέρχονταν σ 30.000, ο 7.000 ντόπιοι κα ο πόλοιποι πρόσφυγες π τ Χίο κα τς κτς τς Μικρς σιάς. Τ περασπίζονταν 1.300 Ψαριανοί, 700 πάροικοι κα 1027 μισθοφόροι π τ Μακεδονί κα τ Θεσσαλία.
Ο μαχητς τν Ψαρν πέπεσαν σ να σοβαρ λάθος, καθς ποφάσισαν να περιορισθε γνας στην μυνα τς νήσου. τσι, θεσαν σ πραξία τν στόλο κα δεν χρησιμοποίησαν καθόλου τ πυρπολικά. Μάλιστα, φαίρεσαν τ πηδάλια τν πλοίων. κόμη, διασκόρπισάν τις δυνάμεις τος στην ξηρ κα δεν δίωξαν τ γυναικοπαδα.
Ο ποβιβασθέντες Τούρκοι το Χοσρφ κατέβαλαν μ σχετικ εκολία τος μυνομένους κα μέσα σ δύο μέρες εχαν καταλάβει τ νησί. πακολούθησε φοβερ καταστροφή. Τ πλθος σπευσε να σωθε στα λίγα πλοα, π τ ποα δεν εχαν φαιρεθε τ πηδάλια. Λίγοι τ κατέφεραν, καθς στόλος το Χοσρφ εχε περικυκλώσει τ νησί.
Μόνη στία ντιστάσης παρέμεινε τ Παλαιοκαστρο, χυρ θέση που δεσπόζει τς Χώρας. Ο περασπιστς το, νάμεσα τος κα πολλ γυναικοπαδα, μύνθηκαν σθεναρ ναντίον 6.000 Τούρκων που τος πολιορκοσαν. ταν μυντικ γραμμ τος σπασε κα τ φρούριο πλημμύρισε π Τούρκους, ντώνιος Βρατσάνος βαλε φωτι στην πυριταδοποθήκη για να μν πέσουν στα χέρια τν εσβολέων.
καταστροφ κα σφαγή που κολούθησε πηρξε τρομερή. π τος 30.000 κατοίκους το νησιού, ο 18.000 θανατώθηκαν πωλήθηκαν ς σκλάβοι. Τν εκόνα τς καταστροφς δινε μ τν πι παραστατικ τρόπο θνικς ποιητης Διονυσιος Σολωμός στο περιφημο πίγραμμα το:
Τατν
Στων Ψαρν τν λομαύρη άχη
περπατώντας Δόξα μοναχ
μελετ τ λαμπρ παλληκάρια
κα στην κόμη στεφάνι φορε
γινωμένο π λίγα χορτάρια
πούχαν μείνει στην ρήμη γ.
”Από τ περίπου 100 πλοα τν Ψαριανών, μόνο 16 διασώθηκαν, καθς κα 7 πυρπολικ μ τον Κανάρη. σοι π τος κατοίκους τν Ψαρν γλίτωσαν π τ γιαταγάνι τν θωμανν γκαταστάθηκαν στ Μονεμβασι κα μετ τν πελευθερώσ στην ρχαία ρέτρια, πο πρε τν νομασία Νέα Ψαρά.
Καταστροφ τν Ψαρν πηρξε δειν πλγμα για τν παναστάση. Χάθηκε μία π τς σημαντικς βάσεις το λληνικο ναυτικο, ν διέτρεξαν μεσο κίνδυνο ο πόλοιποι. μέση κινητοποίηση κα ντιδράση τν πολοίπων δυνάμεων τς μαχομένης λλάδας σωσε τν καταστάσ.
Προσπάθεια νακατάληψης
Μετ τν καταστροφ τν Ψαρν, Νικόλαος Γύζης
Τ λοκαύτωμα τν Ψαρν συγκλόνισε τν παναστατημένη λλάδα κα διαίτερα τ νησιά, πο πειλούνταν πλέον μεσα π τν θωμανικ στόλο. μως, Χοσρφ Πάσας, ντ να πιτεθε στ Σάμο, πως ταν σχεδιασμένο, προτίμησε να πιστρέψει στ Λέσβο για να γιορτάσει τ μπαϊράμι. Μ πρωτοβουλία τότε το δραίου Λάζαρου Κουντουριώτη συγκροτήθηκε στόλος π τος Σαχτούρη κα Μιαούλη, προκειμένου να νακαταλάβει τ μαρτυρικ νησ κα να κδικηθε τος θωμανος για τ μεγάλ σφαγ.
Ο ναυτικς μορες τν δύο ναυάρχων συναντήθηκαν στο κρωτήρι Λιμνιονάρι τν Ψαρν τ ξημερώματα της 3ης ουλιου 1824. Σ σύσκεψη, πο κολούθησε, ποφασίσθηκε να πραγματοποιηθε μέση ποβάσ στο νησί. Τ λληνικ ποβατικ σμα ριθμοσε 1500 νδρες, ν τ Ψαρ περασπίζονταν 600 Τουρκαλβανοί. Ο λληνες κατέβαλαν δι περιπάτου τος περασπιστς το νησιού, ο περισσότεροι π τος ποίους κατέφυγαν στα τουρκικ πλοα, πο ναυλοχούσαν στο λιμάνι τν Ψαρν. Γύρω στους 150 δεν μπόρεσαν να φθάσουν στα πλοα κα ταμπουρώθηκαν στα σπίτια τν Ψαρν, προσπαθώντας να ποκρούσουν τος πιτιθέμενους λληνες, πο εχαν καταλάβει λες τις χυρωματικς θέσεις, μεταξ ατν κα τ Παλαιοκαστρο.
Τ πληρώματα τν 25 χθρικν πλοίων, προσπάθησαν να ντιδράσουν, λλ ταν πληροφορήθηκαν π τος πανικόβλητους τουρκαλβανούς, τι ο λληνες ταν κύριοι σχεδν λου το νησιού, λυσαν τος κάβους κα προσπάθησαν να διαφύγουν στην Λέσβο. Μιαούλης τος κατεδίωξε κα στ' νοιχτ τς Χίου συνήφθη ναυμαχία, πο κράτησε σχεδν 5 ρες, μ νικηφόρο ποτέλεσμα για τος λληνες. Μόνο 5 π τ 20 τουρκικ σκάφη φθασαν σώα στον προορισμ τούς, ν σύμφωνα μ τις ναφορς το Μιαούλη ο πώλειες τος ξεπέρασαν τος 1000 νδρες. Ο λληνες εχαν μόνο να νεκρ κα ξι τραυματίες.
Μετ τ νικηφόρα ναυμαχία, Μιαούλης κα τ πλοα το πέστρεψαν στα Ψαρά. ντί, μως, ο λληνικς δυνάμεις να φροντίσουν να διώξουν τος λίγους τουρκαλβανούς που παρέμειναν χυρωμένοι στα σπίτια κα να γίνουν κύριοι το νησιού, ρχισαν τ πλιάτσικο. Νατες κα πλοίαρχοι πιδόθηκαν σ ρπαγ κανονιών, τροφίμων κα μπορευμάτων, σων εχαν πομείνει στο νησί, για να τ μεταφέρουν καθενς στα πλοα το. Τ περισσότερα κανόνια ταν λάφυρα τν θωμανν π τν καταστροφ το ψαριανο στόλου, ν τ τρόφιμα κα τ μπορεύματα τ εχαν ρπάξει ο τουρκαλβανο π τ σπίτια πλουσίων Ψαριανών, μετ τ λοκαύτωμα.
διαταγ το ναυάρχου Μιαούλη να θεωρηθον τ κανόνια περιουσία το λληνικο κράτους δεν κτελέσθηκέ ποτε. διαμάχη για τ μοιρασι τς λείας παρέλυσε τν πειθαρχία το στόλου. Μ πιστολ το στους προκρίτους τς δρας, στις 6 ουλίου, Μιαούλης διεκτραγωδοσε τν καταστάσ: «…Σς φήνω να στοχασθτε ποία καταστασία, συμφωνία κα διοτέλεια βασιλεύει ες τν στόλο μας κα ν ες τοιαύτην κατάστασιν ερισκομένου το στόλου μπορομεν να βάλωμεν βάσιν κα να λπίζομεν ες ατόν…».
Προφητικ διαπίστωση, πο θ παληθευθε μία μέρα ργότερα. Στις 7 ουλίου, γολέτα το Τομπάζη, πο πλεε μεταξ Χίου κα Ψαρν, εδοποίησε τι μορα το θωμανικο στόλου κατευθυνόταν πρς τ Ψαρά. Μιαούλης διέταξε τν στόλο να τεθε σ πολεμικ τοιμότητα. π τ 51 λληνικ πλοα μόνο τ 14 πειθαρχσαν. τουρκικς στόλος κατόρθωσε να πιβιβάσει νισχύσεις στο νησί, πο νώθηκαν μ τος λίγους πολιορκουμένους τουρκαλβανούς. Στις 10 ουλιου 1824 Μιαούλης βλέποντας τν κακ καταστάσ το στόλου λυσε τν πολιορκία κα γκατέλειψε τν περιοχ μ τ πλοα το. Κατέφυγε στο Σούνιο, που περίμενε διαταγς π τν δρα, ν τ πόλοιπα λληνικ πλοα κατευθύνθηκαν πρς τ Κάβο-Ντόρο.
τσι, κστρατεία το λληνικο στόλου για τν νακαταλήψη τν Ψαρν δεν φερε κανένα ποτέλεσμα, κτς π τν καταστροφ τς τουρκικς ναυτικς μοίρας. Τ νησ θ παραμείνει π θωμανικ κυριαρχία ς τ 1912, πότε θ νσωματωθε στον θνικ κορμ κατ τ διαρκεια τν Βαλκανικν Πολέμων.