Οι τελευταίες μέρες του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου

῞Οταν ἐνόμισεν ὁ Μωάμεθ πὼς τὸ ἠθικὸ τῶν πολιορκημένων εἶχε πιὰ κλονισθῆ ἀπὸ τὸν ἀδιάκοπο βομβαρδισμὸ πολλῶν ἡμερῶν, ἔστειλε πάλι γιὰ  τελευταία φορὰ τὶς προτάσεις του στὸν Κωνσταντῖνο. Τοῦ ἐζητοῦσε δηλαδὴ νὰ παραδώσῃ τὴν Πόλι. «Τί λέγεις; Φεύγεις ἀπὸ τὴν Πόλι νὰ πᾷς ὅπου  θέλεις, μὲ τοὺς ἄρχοντές σου καὶ μὲ τὰ ὑπάρχοντά σου καὶ ν’ ἀφήσῃς τὸ λαό, χωρὶς νὰ πάθῃ καμμία βλάβη οὔτε ἀπὸ ἐμᾶς οὔτε ἀπὸ σένα; ῍Η ἐπιμένεις  στὴν ἀντίστασι, ποὺ θὰ ἔχῃ ἀποτέλεσμα καὶ τὸ δικό σου θάνατο καὶ τὸ θάνατο τῶν ἀρχόντων σου καὶ τὴν καταστροφὴ τῶν ὑπαρχόντων σου καὶ τὴν  αἰχμαλωσία καὶ διασπορὰ τῶν κατοίκων;»....

῾Ο Κωνσταντῖνος, ἂν καὶ ἔβλεπε πὼς πολὺ δύσκολα θὰ ἠμποροῦσε ν’ ἀποκρούσῃ ὥς τὸ τέλος τὸ χείμαρρο τῶν στρατιωτῶν τοῦ σουλτάνου, δὲν  ἐδίστασε νὰ δώσῃ τὴν ἀπάντησι, ποὺ ἐταίριαζε καὶ στὸ δικό του ἀξίωμα καὶ στὴ λαμπρὴ ἱστορία τῆς αὐτοκρατορίας του. Κι ἡ σύγκλητος τῶν ἀρχόντων  του ἐνέκρινε τὴν ἀπάντησί του.

«Ἄν θέλῃς νὰ συζήσῃς μαζί μας εἰρηνικά, ὅπως ἔζησαν οἱπατέρες σου, ἂς εἶναι δοξασμένο τὸ ὄνομα τοῦ Θεοῦ. ᾽Εκεῖνοι ἐθεωροῦσαν κι ἐτιμοῦσαν τοὺς  γονεῖς μου σὰν πατέρες κι αὐτὴ τὴν πόλι σὰν πατρίδα τους. Σὲ δύσκολες περιστάσεις σ’ αὐτὴν ἐδῶ τὴν πόλι εὕρισκαν καταφύγιο. Κράτησε ὅσα φρούρια κι ὅση χώρα ἅρπαξες ἀπὸ ἐμᾶς ἄδικα, ὅρισε καὶ τὸ φόρο, ποὺ θὰ σοῦ πληρώνωμε κάθε χρόνο, νὰ εἶναι ἀνάλογος μὲ τὰ εἰσοδήματά μας καὶ  φύγε εἰρηνικά. Γιατὶ ποῦ ξέρεις ἄν, θαρρῶντας πὼς θὰ κερδίσῃς, δὲν βγῇς ζημιωμένος; Τὴν παράδοσι,ὃμως τῆς πόλεως οὔτε ἐγὼ τὴ δέχομαι οὔτε κανείς ἄλλος ἀπὸ τοὺς κατοίκους της, γιατὶ ὅλοι μαζὶ μὲ μία ἀπόφασι, ποὺ τὴν ἐπῆρε ὁ καθένας μας μόνος του, θὰ πέσωμε πολεμῶντας, χωρὶς νὰ λογαριάσωμε  τὴ ζωή μας».

Ἀπὸ ἐκείνη τὴ στιγμή οἱ δύο ἀντίπαλοι ἑτοιμάζονται γιὰ τὴν ἀποφασιστικὴ σύγκρουσι. ῾Ο Μωάμεθ διατάσσει τριήμερο ἀδιάκοπο κανονιοβολισμὸ τῶν τειχῶν, γιὰ ν’ ἀνοιχθοῦν πολλὰ ρήγματα, ἀπὸ τὰ ὁποῖα θὰ ἠμποροῦσαν νὰ περάσουν οἱ στρατιῶταί του. Σ’ ἐκεῖνον, ποὺ πρῶτος θ’ ἀνέβαινε στὰ τείχη,  ὑπόσχεται τὴν καλύτερη ἐπαρχία τῆς Εὐρώπης καὶ τῆς Ἀσίας. Σὲ ὅλο τὸ στρατό του ἐπιτρέπει τριήμερη λεηλασία. Οἱ δερβίσηδες τριγυρίζουν στὸ  στρατόπεδο κι ὑπόσχονται ἀκόμη μεγαλύτερες ἀμοιβὲς τοῦ προφήτου γιὰ ὅσους θὰ σκοτωθοῦν πολεμῶντας.

Μέσα στὴν πόλι, ἀπὸ τὸ ἄλλο μέρος, οἱ  στρατιῶται μὲ τὴν προσωπικὴ ἐπίβλεψι τοῦ Κωνσταντίνου ξενυκτοῦν, γιὰ νὰ διορθώσουν τὶς καταστροφὲς τῶν  τειχῶν, ποὺ ἔκαναν τὴν ἡμέρα τὰ κανόνια. Κι ὁ ἄμαχος πληθυσμὸς μὲ τοὺς ἀρχιερεῖς, τοὺς ἱερεῖς καὶ τοὺς μοναχοὺς μπροστὰ ἔκαναν λιτανεία γῦρο  στὸν ἐσωτερικὸ περίβολο τῶν τειχῶν ἔχοντας μαζί τοὺς τὴν εἰκόνα τῆς Παναγίας τῆς ῾Οδηγητρίας. Οἱ ἱκεσίες χιλιάδων λαοῦ : «Κύριε, ἐλέησον! Κύριε,  ἐλέησον! ὑψώνονται πρὸς τὴν ῾Υπέρμαχο, ποὺ τόσες φορὲς εἶχε σώσει τὴν Πόλι.

Τὸ ἀπόγευμα τῆς τρίτης ἡμέρας του ἀδιακόπου κανονιοβολισμοῦ ὅλα τὰ σημάδια ἔδειχναν πιὰ πὼς τὴν ἄλλη ἡμέρα, στὶς 29 Μαΐου θὰ ἐγίνετο ἡ  ἐπίθεσις. ῾Ο Κωνσταντῖνος ἐπεθεώρησε,πρῶτα τὰ τείχη κι ἔδωσε τὶς τελευταῖες ὁδηγίες γιὰ τὴν πρόχειρη ἐπισκευὴ τῶν ρηγμάτων. Καὶ κατόπιν ἐπῆγε νὰ  ἐκτελέσῃ τὰ τελευταῖα καθήκοντα τοῦ αὐτοκράτορος καὶ τοῦ χριστιανοῦ.

Ἀφοῦ συνεκέντρωσε ὅλους τοὺς στρατιωτικοὺς καὶ πολιτικοὺς ἀρχηγούς, τοὺς ἀνέπτυξε τὴ μεγάλη σημασία τοῦ ἀγῶνος, στὸν ὁποῖον ἔπρεπε ἢ νὰ  νικήσουν ἢ νὰ πέσουν ἡρωϊκά. Ἀλλ’ ἀξίζει ν’ ἀκούσωμε τὰ ἴδια τὰ λόγια τοῦ θρυλικοῦ αὐτοκράτορος,ὃπως μᾶς τὰ διέσωσεν ὁ ὑπουργός του καὶ  ἱστοριογράφος Γεώργιος Φραντζῆς.

«Σεῖς, εὐγενέστατοι ἄρχοντες καὶ ἐκλαμπρότατοι δήμαρχοι καὶ στρατηγοὶ καὶ γενναιότατοι συστρατιῶται κι ὅλος ὁ πιστὸς καὶ τίμιος λὰός, γνωρίζετε καλὰ  ὅτι ἔφθασεν ἡ ὥρα, ποὺ ὁ ἐχθρὸς τῆς πίστεώς μας θέλει νὰ μᾶς ἐπιτεθῇ μὲ ὅλη τὴν πολεμική του τέχνη καὶ μὲ ὅλα τὰ ὅπλα του. Μὲ ὁλη τὴ στρατιωτική του δύναμι θὰ μᾶς ἐξαπολύσῃ ἐπίθεσι καὶ ἀπὸ τὴν ξηρὰ καὶ ἀπὸ τὴ θάλασσα, γιὰ νὰ ἠμπορέσῃ νὰ μᾶς κεντήσῃ μὲ τὸ δηλητήριό του σὰν φίδι  φαρμακερὸ καὶ νὰ μᾶς καταπιῇ σὰν λεοντάρι ἀνήμερο. »

Γι’ αὐτὸ σᾶς λέγω καὶ σᾶς παρακαλῶ νὰ μείνετε ἀκλόνητοι μὲ ἀνδρεία καὶ μὲ ἄφοβη ψυχή, ὅπως ἐκάματε πάντοτε ὥς τώρα κτυπῶντας τοὺς ἐχθροὺς τῆς  πίστεώς μας. Στὰ δικά σας χέρια παραδίδω αὐτὴ τὴν πιὸ λαμπρὴ καὶ τὴν πιὸ περίφημη πόλι, ποὺ εἶναι πατρίδα σας καὶ βασίλισσα ἀνάμεσα στὶς  ἄλλες πόλεις. »

Γνωρίζετε καλά, ἀδέλφια, πὼς ὃλοι μαζὶ ὀφείλομε γιὰ τέσσαρα ἀγαθὰ νὰ προτιμήσωμε νὰ σκοτωθοῦμε παρὰ νὰ ζοῦμε : Πρῶτο γιὰ τὴν πίστι καὶ τὴν  εὐσέβειά μας, δεύτερο γιὰ τὴν πατρίδα μας, τρίτο γιὰ τὸ βασιλιᾶ καὶ τέταρτο γιὰ τοὺς συγγενεῖς καὶ τοὺς φίλους μας. Λοιπόν, ἀδέλφια, ἄν ὀφείλωμε νὰ πολεμοῦμε ὣς τὸ θάνατο γιὰ τὸ ἓνα ἀπὸ τὰ τέσσαρα αὐτὰ ἀγαθά, πολὺ περισσότερο,πρέπει νὰ πολεμήσωμε γιὰ ὅλα μαζί, ἀφοῦ τὸ βλέπετε ὁλοφάνερα  ὼς κινδυνεύομε νὰ τὰ χάσωμε καὶ τὰ τέσσαρα ἀγαθά μας.

Ἄν ὁ Θεὸς δώσῃ τὴ νίκη στοὺς ἀσεβεῖς γιὰ τὰ δικά μας ἁμαρτήματα, κινδυνεύομε,νὰ χάσωμε τὴν πίστι μας τὴν ἁγία, ποὺ μᾶς ἐδώρισε ὁ Χριστὸς μὲ τὸ  αἷμά του. Καὶ ἂν κερδίσῃ κανεὶς ὃλο τὸν κόσμο καὶ χάσῃ τὴν ψυχή του, ποῖο θὰ εἶναι τὸ ὄφελός του; Δεύτερο θὰ χάσωμε τὴν περίφημη πατρίδα μας  καὶ τὴν ἐλευθερία μας. Τρίτο θὰ χάσωμε τὴ βασιλεία μας, ποὺ μία φορὰ ἦταν λαμπρή, ἀλλὰ τώρα θὰ ταπεινωθῇ καὶ θὰ περιπαιχθῇ καὶ θὰ ἐκμηδενισθῇ  ἀπὸ τὸν τύραννο καὶ τὸν ἀσεβῆ. Τέταρτο θὰ χάσωμε τὰ πολυαγαπημένα μας πρόσωπα, τὰ παιδιά μας, τὶς γυναῖκές μας.

Μόλις ἐτελείωσε τὴν ομιλία του ὁ Κωσταντῖνος, ἐξεκίνησε γιὰ τὴν Ἁγία Σοφία, ὃπου προσευχήθηκε γιὰ τελευταία φορὰ καὶ « μετέλαβε τῶν ἀχράντων καὶ θείων μυστηρίων ». ᾽Εξαγνισμένος πιὰ ἀπὸ τὶς ἀνθρώπινες κακίες ἐπῆγε γιὰ τελευταία φορὰ στὰ ἀνάκτορα, ὅπου ἐκάλεσε ὅλους τοὺς αὐλικούς, ἀπὸ  τοὺς ἀνωτάτους τιτλούχους ὣς τοὺς ὑπηρέτες, καὶ μὲ δάκρυα στὰ μάτια ἐζήτησε ἀπὸ ὃλους συγχώρεσι. ῾Ο τελευταῖος αὐτοκράτωρ τοῦ μεσαιωνικοῦ ῾Ελληνισμοῦ, βλέποντας πὼς ἴσως δὲν ὑπάρχει ἐλπίδα σωτηρίας, ἐτοιμάζεται νὰ πεθάνῃ ὅπως ταιριάζει σ’ ἕνα ἀληθινὸ ῞Ελληνα κι ἓνα ἀληθινὸ χριστιανό.

Ἀπὸ τὸ παλάτι φεύγει νύκτα, ὄχι γιὰ ν’ ἀναπαυθῆ, ὅπως ὃλοι οἱ ἄλλοι, ἀλλὰ γιὰ νὰ ἐπιθεωρήσῃ πάλι τὶς φρουρές. Δὲν ἐπρόκειτο πιὰ νὰ ξανακοιμηθῇ παρὰ μόνο τὸν αἰώνιο ὕπνο τοῦ « μαρμαρωμένου βασιλιᾶ » ἀφοῦ θὰ ἐπολεμοῦσε καὶ θὰ ἔπεφτε στὴν Πύλη τοῦ Ρωμανοῦ γενναιότατος ἀνάμεσα στοὺς γενναίους του.

῾Η ἐθνική μας ἱστορία ἔχει πολλοὺς ἥρωες μέσα σὲ τόσους καὶ τόσους ἀγῶνες τριῶν χιλιάδων χρόνων. Λίγοι ὅμως ἔζησαν καὶ ζοῦν ἀκόμη μέσα στὴν  ψυχὴ καὶ τοῦ ἀγράμματου Ἕλληνος, τόσον ὡραῖοι καὶ τόσον πολυτραγουδημένοι ὃσο τρεῖς : ῾Ο Λεωνίδας, ὁ Κωνσταντῖνος Παλαιολόγος καὶ ὁ Ἀθανάσιος Διᾶκος.

Κι οἱ τρεῖς τους δὲν ἐνίκησαν τοὺς ἐχθρούς, ἀλλὰ κι οἱ τρεῖς τους δὲν ἐδίστασαν οὔτε μία στιγμὴ νὰ θυσιασθοῦν. Οἱ μυριάδες τῶν ἐχθρῶν ἐπάτησαν τὸ  ἱερὸ χῶμα, ποὺ ὑπερασπίζοντο κι ὁ Λεωνίδας στὶς Θερμοπύλες κι ὁ Κωνσταντῖνος στὴν Πύλη τοῦ Ρωμανοῦ κι ὁ Διᾶκος στὴν Ἀλαμάνα, ἀλλὰ τὸ  ἐπάτησαν ποτισμένο ἀπὸ τὸ αἷμα τῶν νεκρῶν πιὰ ὑπερασπιστῶν του. Καὶ τὸ αἱματοποτισμένο ἐκεῖνο χῶμα ἐγέννησε τοὺς ἐθνικούς μας θρύλους, μὲ  τοὺς ὁποίους ἐμορφώθηκαν καὶ μορφώνονται οἱ ῾Ελληνικὲς γενεές.

Καὶ στοὺς νεωτέρους ἐθνικούς μας ἀγῶνες πόσοι καὶ ὅσοι ῞Ελληνες, ἀξιωματικοὶ καὶ στρατιῶται, ἐπολέμησαν ἔχοντας ὁλοζώντανο μπροστὰ στὰ μάτια  τους τὸ ὅραμα τοῦ Λεωνίδα, τοῦ Κωνστᾳντίνου Παλαιολόγου καὶ τοῦ Ἀθανασίου Διάκου! Κι ὅταν ἡ συντριπτικὴ ὑπεροχὴ τῶν ἐχθρῶν τοὺς ἀφῄρεσε τὴ νίκη, ἡ ἀνδρεία καὶ ἡ αὐτοθυσία τους ἐκέρδισαν τὸ φωτοστέφανο τοῦ ἐθνικοῦ μάρτυρος. Ἄς θυμηθοῦμε τοὺς λίγους ὑπερασπιστὰς τῶν ὀχυρῶν τῆς Μακεδονίας καὶ τῆς Θρᾴκης στὰ 1941...

Γεώργιος Ν. Καλαματιανός

Πηγή : Αναγνωστικό Ε' Δημοτικού 1957

πηγή kapodistrias.