Μία ἀπὸ τὶς σημαντικότερες μάχες τοῦ ἀγώνα τῆς Ἀνεξαρτησίας, στὴν ὁποία διαφάνηκε ἡ στρατηγικὴ ἰδιοφυΐα τοῦ Θεόδωρου Κολοκοτρώνη.
Στὶς ἀρχὲς Ἰουλίου τοῦ 1822, ἕνας νέος κίνδυνος ἀνεφάνη γιὰ τὴν Ἐπανάσταση, μὲ τὴν κάθοδο στὴν Πελοπόννησο ἰσχυρῆς τουρκικῆς δύναμης ὑπὸ τὸν ἰκανότατο Μαχμοὺτ Πασά, γνωστότερο ὡς Δράμαλη. Ὁ Σουλτάνος, σὲ πλεονεκτικὴ θέση μετὰ τὴν ἐξολόθρευση τοῦ Ἀλῆ Πασᾶ, εἶχε στρέψει τὴν προσοχή του στοὺς ἐπαναστατημένους Ἕλληνες. Χωρὶς νὰ συναντήσει τὴν παραμικρὴ ἀντίσταση στὴν Ἀνατολικὴ Στερεὰ Ἑλλάδα, ὁ Δράμαλης μὲ 25.000 ἄνδρες προέλασε ταχύτατα καὶ στις 6 Ἰουλίου στρατοπεδευσε στὴν Κόρινθο. Βασικός του στόχος ἦταν ἡ ἀνακατάληψη τῆς Τριπολιτσᾶς καὶ ἡ κατάπνιξη τῆς Ἐπανάστασης στὸν Μοριὰ μὲ τὴ βοήθεια τοῦ στόλου, ποὺ θὰ κατέπλεε στὸν Ἀργολικὸ Κόλπο.
Παρακούοντας τοὺς τοπικοὺς τούρκους ἡγέτες, οἱ ὁποῖοι τὸν συμβούλευσαν νὰ κάνει ὁρμητήριό του τὴν Κόρινθο κι ἔχοντας μεγάλη ἐμπιστοσύνη στὶς δυνάμεις του, ὁ Δράμαλης διέταξε τὸν στρατό του νὰ προελάσει πρὸς τὸ Ναύπλιο γιὰ νὰ λύσει τὴν πολιορκία του. Ἀφοῦ κατέλαβε τὸν Ἀκροκόρινθο, ἔφθασε ἀνενόχλητος στὸ Ἄργος καὶ στρατοπέδευσε ἔξω ἀπὸ τὴν πόλη στις 12 Ἰουλίου. Οἱ ἐπαναστάτες πιάστηκαν στὸν ὕπνο καὶ δὲν μπόρεσαν νὰ ὑπερασπίσουν τὰ μεταξὺ Κορίνθου καὶ Ἄργους στενά, ἀπὸ τὰ ὁποία διῆλθε ἡ τουρκικὴ στρατιά.
Μόλις μαθεύτηκε ὅτι ὁ Δράμαλης μὲ τὸν στρατὸ τοῦ πλησιάζει στὸ Ἄργος, ἐπικράτησε μεγάλη σύγχυση στοὺς Ἕλληνες, ἰδιαίτερα μάλιστα ὅταν πληροφορήθηκαν τὴ λύση τῆς πολιορκίας τοῦ Ναυπλίου. Κυβέρνηση καὶ βουλευτὲς ἀναχώρησαν πανικόβλητοι ἀπὸ τὸ Ἄργος γιὰ τοὺς Μύλους καὶ ἀπὸ ἐκεῖ στὰ πλοῖα.
Τὴ δύσκολη αὐτὴ στιγμὴ ὄρθωσε τὸ ἀνάστημά του ὁ Θεόδωρος Κολοκοτρώνης. Μέσα σὲ ἐλάχιστο χρόνο κήρυξε πανστρατιά, ἐνῶ μὲ δραστήρια μέτρα καὶ συντονισμένες ἐνέργειες κατόρθωσε νὰ περιορίσει τὸν στρατὸ τοῦ Δράμαλη στὴν Ἀργολίδα καὶ νὰ ματαιώσει τὴν πορεία του πρὸς τὴν Τριπολιτσά. Τὰ μέτρα τοῦ Κολοκοτρώνη ἑστιάστηκαν στὴν κατάληψη στρατηγικῶν θέσεων στὴν Ἀργολίδα (κυριότερη ἀπ' ὅλες ἦταν ἡ Λάρισα, ἡ ἀρχαία Ἀκρόπολη τοῦ Ἄργους) καὶ στὴν τακτική της «καμμένης γὴς» ποὺ ἐφάρμοσε, δημιουργώντας ὀξὺ ἐπισιτιστικὸ πρόβλημα στοὺς εἰσβολεῖς.
Ὁ Δράμαλης δὲν μποροῦσε νὰ προχωρήσει πρὸς τὴν Τριπολιτσὰ χωρὶς νὰ ἔχει ἐξασφαλισμένα τὰ νῶτα του. Ἔχασε πολύτιμο χρόνο μὲ τὴν πολυήμερη πολιορκία τοῦ φρουρίου τοῦ Ἄργους καὶ οἱ ἄνδρες τοῦ ἐγκλωβίστηκαν ἐκεῖ, ἔχοντας ἐξαντλήσει τὰ ἀποθέματα τροφῶν τους καὶ χωρὶς νὰ ἔχουν δυνατότητα ἀνεφοδιασμοῦ. Συνειδητοποιώντας τὴ δύσκολη κατάσταση, ὁ Δράμαλης ἀποφάσισε νὰ ἐπιστρέψει στὴν Κόρινθο, ἐλπίζοντας σὲ βοήθεια ἀπὸ τον Χουρσὶτ Πασά της Λάρισας, τὸν Γιουσοὺφ Πασὰ τῆς Πάτρας ἢ ἀπὸ τὸν στόλο.
Τὸ σχέδιο ὑποχώρησης τοῦ Δράμαλη ἔγινε ἀντιληπτὸ ἀπὸ τὸν Κολοκοτρώνη καὶ παρὰ τὶς διαφωνίες τῶν προκρίτων, ἔσπευσε νὰ καταλάβει τὶς στενὲς διαβάσεις ποὺ ὁδηγοῦσαν ἀπὸ τὸ Ἄργος στὴν Κόρινθο, μὲ 2.500 ἄνδρες. Δὲν θὰ ἄφηνε γιὰ δεύτερη φορὰ τὶς στενωποὺς ἀφύλακτες, ὅπως εἶχε γίνει κατὰ τὴν προέλαση τοῦ Δράμαλη.
Στις 26 Ἰουλίου 1822 στὰ στενὰ τῶν Δερβενακίων, κοντὰ στὴ Νεμέα, οἱ Τοῦρκοι ὑπέστησαν δεινὴ ἥττα, χάνοντας πάνω ἀπὸ 3.000 ἄνδρες. Στὴ μάχη ἐκτός του Κολοκοτρώνη διακρίθηκαν ὁ Δημήτριος Ὑψηλάντης, ὁ Παπαφλέσσας καὶ ἰδιαιτέρως ὀ Νικήτας Σταματελόπουλος, γνωστότερος ὡς Νικηταρᾶς, ποὺ ἔλαβε τὸ προσωνύμιο Τουρκοφάγος Ὁ Δράμαλης καὶ οἱ ἐναπομείναντες ἄνδρες τοῦ προσπάθησαν νὰ διαφύγουν τὴν ἑπομένη ἀπὸ τὴν κλεισούρα τοῦ Ἁγιονορίου. Ὅμως, ὁ Νικηταρᾶς, ὁ Ὑψηλάντης καὶ ὁ Παπαφλέσσας ἦταν κι ἐκεῖ γιὰ νὰ προκαλέσουν νέες βαριὲς ἀπώλειες στὸν Δράμαλη στις 28 Ἰουλίου.
Ὁ ὑπερήφανος στρατηλάτης, ποὺ εἶχε ἀρκετὲς συμπάθειες μεταξὺ τῶν ἑλλήνων ὁπλαρχηγῶν γιὰ τὸ ἤπιό του χαρακτῆρος του καὶ τὶς ἱκανότητές του, ἦταν ἕνα ἀνθρώπινο ράκος, ἀναλογιζόμενος τὶς συνέπειες ἀπὸ τὴν ὀργὴ τοῦ Σουλτάνου. Μὲ τὰ ὑπολείμματα τοῦ στρατοῦ τοῦ ἔφθασε στὴν Κόρινθο, ὅπου στὰ τέλη Ὀκτωβρίου πέθανε ἀπὸ τὴν ἀπογοήτευσή του. Ὁ θριαμβευτὴς Κολοκοτρώνης ἀνακηρύχθηκε ἀπὸ τὴν Κυβέρνηση Ἀρχιστράτηγος τῆς Πελοποννήσου, κατ' ἀπαίτηση τῶν ὁπλαρχηγῶν. Ἡ Ἐπανάσταση ὄχι μόνο εἶχε διασωθεῖ, ἀλλὰ εἶχε ἀποκτήσει ἰσχυρὰ θεμέλια, χάρη στὸ σχέδιο καὶ τὴν τακτική του Γέρου τοῦ Μοριά.
